Τι συμβαίνει στο μυαλό του οπαδού όταν χάνει η ομάδα του;

Ο Χιλιανός επιστήμονας, Φρανσίσκο Ζαμοράνο, εξετάζοντας 22 φανατικούς υποστηρικτές της Κόλο Κόλο και 21 της Ουνιβερσιδάδ ντε Τσίλε με τη χρήση μαγνητικών τομογραφιών, ανακάλυψε τις εγκεφαλικές αντιδράσεις των οπαδών για όσα συμβαίνουν στο γήπεδο.

Αν κάποιοι πιστεύουν ότι το ποδόσφαιρο είναι θέμα ζωής και θανάτου, τότε ο θρυλικός Μπιλ Σάνκλι όχι μόνο το συμφωνεί, αλλά επαυξάνει κιόλας. «Σας διαβεβαιώνω ότι είναι ακόμα πιο σημαντικό από τη ζωή και τον θάνατο», είχε πει ο Σκωτσέζος πρώην ποδοσφαιριστής και προπονητής και ένας άνθρωπος που αποτέλεσε σύμβολο της Λίβερπουλ, την οποία ως κόουτς καθοδήγησε από το 1959 έως και το 1974! Το μόνο σίγουρο πάντως είναι, πως εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη ασχολούνται με τη «στρογγυλή θεά». Είτε παίζοντας, είτε παρακολουθώντας αγώνες. Γι΄ αυτό άλλωστε είναι και το λαοφιλέστερο άθλημα παγκοσμίως. 

Υπάρχουν αμέτρητες ομάδες στον κόσμο. Άλλες με εκατοντάδες εκατομμύρια φιλάθλους, άλλες με χιλιάδες κι άλλες με μια... χούφτα οπαδούς. Μπορεί οι ομάδες και οι υποστηρικτές να ποικίλουν, αλλά τα αποτελέσματα είναι τρία: Νίκη, ισοπαλία, ήττα. 

Το αποτέλεσμα της αγαπημένης μας ομάδας είναι αλληλένδετα συνδεδεμένο με τη ψυχολογία μας. Πόσες φορές έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να δακρύζει από χαρά σε μία νίκη και πόσες να είμαστε απαρηγόρητοι μετά από μία ήττα. Ασφαλώς όλοι θέλουν να είναι με τη μεριά του νικητή (όχι μόνο σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα) και κανείς με τη μεριά του ηττημένου. «Η νίκη έχει εκατό πατέρες, ενώ η ήττα είναι ορφανή», είχε πει κάποτε ο Ιταλός πολιτικός και διπλωμάτης Γκαλεάτσο Τσιάνο. 

Πάνω στο πως αντιδράει ο εγκέφαλός μας σε μία ήττα έχουν διενεργηθεί κατά καιρούς πολλές επιστημονικές έρευνες. Πρόσφατα μια επιστημονική ομάδα από τη Λατινική Αμερική ανακάλυψε, χρησιμοποιώντας μαγνητικές τομογραφίες, πως στους πιο φανατικούς υποστηρικτές, η περιοχή του εγκεφάλου που διέπει τον «γνωστικό έλεγχο» αναστατώνεται όταν η ομάδα τους χάνει, κάνοντάς τους με μεγαλύτερη πιθανότητα να «υποπέσουν σε διασπαστική ή βίαιη συμπεριφορά». Από την άλλη, στους λιγότερο φανατικούς οπαδούς, το να βλέπουν την ομάδα τους να ηττάται προκαλεί μια λιγότερο επιθετική και πιο «εσωτερική» αντίδραση. 

Ο Δρ. Φρανσίσκο Ζαμοράνο, από το Πανεπιστήμιο του Σαν Σεμπαστιάν στο Σαντιάγο της Χιλής, εξέτασε δύο ομάδες οπαδών. Συγκεκριμένα μελέτησε 22 υποστηρικτές της Κόλο Κόλο και 21 της Ουνιβερσιδάδ ντε Τσίλε. Δηλαδή, των δύο «αιωνίων» αντιπάλων του χιλιανού ποδοσφαίρου. Υποβλήθηκαν λοιπόν, σε ψυχολογικές αξιολογήσεις για να τοποθετηθούν σε μια «κλίμακα φανατισμού οπαδών ποδοσφαίρου».

Στη συνέχεια συνδέθηκαν με ένα λειτουργικό σύστημα μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) για να αναλυθεί η ροή του αίματος μέσω του εγκεφάλου τους, ενώ τους πρόβαλαν μια συλλογή πλάνων ποδοσφαιρικών αγώνων. Σε αυτά έβλεπαν την ομάδα τους πότε να σκοράρει και πότε να δέχεται γκολ και παράλληλα έβλεπαν τους κύριους αντιπάλους τους να είτε να πανηγυρίζουν κάποια επιτυχία τους, είτε να χάνουν έναν αγώνα. 

«Όταν η ομάδα τους κερδίζει, το “σύστημα ανταμοιβής” στον εγκέφαλο ενεργοποιείται. Όταν χάνει, το “δίκτυο νοητοποίησης” μπορεί να ενεργοποιηθεί, οδηγώντας τον οπαδό σε μια ενδοσκοπική κατάσταση. Αυτό μπορεί να μετριάσει λίγο τον πόνο της ήττας», εξήγησε ο δρ Φρανσίσκο Ζαμοράνο. 

Ακόμη, ο Χιλιανός επιστήμονας αποκάλυψε πως υπάρχει διαφορά στις αντιδράσεις σε μία νίκη ή ήττα ανάμεσα στους πιο φανατικούς φιλάθλους και στους λιγότερο φανατικούς. Στις περιπτώσεις των πιο φανατικών η ήττα της ομάδας τους ή η νίκη των αντιπάλων τους είχε πιο σοβαρό αντίκτυπο. «Παρατηρήσαμε μια αναστολή του εγκεφαλικού κόμβου που συνδέει το μεταιχμιακό σύστημα με τους μετωπιαίους φλοιούς, λόγω της οποίας παρεμποδίστηκε ο μηχανισμός που ρυθμίζει τον γνωστικό έλεγχο και αυξήθηκε η πιθανότητα να έχουν διασπαστική ή βίαιη συμπεριφορά». 

Στους λιγότερο φανατικούς οπαδούς, ο εγκέφαλος λειτουργεί διαφορετικά. Επεξεργάζεται και να κατανοεί συναισθηματικές καταστάσεις, αλλά παραμένει πιο ανεκτικός και διατηρεί μιας αίσθησης ηρεμίας, πιο ήπια από τους ενθουσιώδεις υποστηρικτές της ομάδας τους. Σύμφωνα λοιπόν με τον Δρ. Ζαμοράνο τα ευρήματά του, που θα παρουσιαστούν στην Ακτινολογική Εταιρεία της Βόρειας Αμερικής, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και εκτός του αθλητισμού, σε άλλα κοινωνικά περιβάλλοντα που υπάρχει «διχόνοια» ανάμεσα στους ανθρώπους. 

Η έρευνα επίσης αναφέρει πως «ο φανατισμός είναι η ακραία ή υπερβολική αφοσίωση ή ο ενθουσιασμός προς μια συγκεκριμένη αιτία, πεποίθηση, ή γνώμη. Συχνά περιλαμβάνει τυφλή και αδιαμφισβήτητη πίστη σε μια συγκεκριμένη ιδεολογία ή σε έναν συγκεκριμένο ηγέτη, και μια άρνηση εξέτασης άλλων προοπτικών ή απόψεων. 

Ο φανατισμός μπορεί να οδηγήσει σε μισαλλοδοξία, επιθετικότητα, ακόμη και βία προς εκείνους που δεν μοιράζονται τις ίδιες πεποιθήσεις ή απόψεις. Με αυτή την έννοια, η έρευνά μας προτείνει ένα νέο μοντέλο για τη μελέτη σύνθετων συμπεριφορών, όπως ο φανατισμός». 

Ο Ζαμοράνο εξήγησε ότι οι οπαδοί του ποδοσφαίρου ήταν το τέλειο μοντέλο ώστε να αναλυθούν αυτά τα αποτελέσματα, καθώς το συγκεκριμένο άθλημα είναι γενικά λιγότερο αμφιλεγόμενο από την πολιτική ή τη θρησκεία. 

«Ο αθλητικός φανατισμός παρουσιάζει μια μοναδική ευκαιρία να αναλύσουμε πώς η έντονη αφοσίωση επηρεάζει τη νευρική δραστηριότητα σε ένα λιγότερο αμφιλεγόμενο πλαίσιο, αναδεικνύοντας ιδιαίτερα τον ρόλο των αρνητικών συναισθημάτων, τους σχετικούς ανασταλτικούς μηχανισμούς ελέγχου και πιθανές στρατηγικές προσαρμογής. 

Η κατανόηση της ψυχολογίας της ομαδικής ταύτισης και του ανταγωνισμού μπορεί να ρίξει φως στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην κοινωνική δυναμική, οδηγώντας σε μια πληρέστερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των κοινωνιών», κατέληξε ο Δόκτορ.